Priamuchińskijie Cztienija 2017 #47 (2/2017)
W tym roku przypada setna rocznica rewolucji 1917 roku w Rosji. Anarchiści, udziału których w tych wydarzeniach nie da się przecenić, stali się centralnym punktem dyskusji tegorocznej konferencji Priamuchińskije Cztienija. O tej unikatowej naukowej imprezie pisaliśmy już kilka lat temu („Inny Świat” 2014, nr 42). Poniżej przedstawiamy krótkie sprawozdanie z tegorocznej edycji konferencji.
W dniach 15-16 lipca w Rosji, w ojczyźnie Michaiła Bakunina, we wsi Priamuchino w obwodzie Twerskim, odbyła sie 17 edycja Priamuchińskich Cztienij – otwarta konferencja naukowa (1), poświęcona studiom nad historią światowego ruchu anarchistycznego i jego szerszego kontekstu, badaniom nad myślą anarchistyczną i biografiami znanych anarchistów/ek oraz problemom współczesnych prób realizacji ideałów libertarnych. W tym roku temat przewodni konferencji brzmiał: „Wielka Rewolucja Rosyjska 1917-1921 roku: libertarne spojrzenie”. Organizatorzy zaproponowali uczestnikom zastanowić się nad kilkoma fundamentalnymi pytaniami, związanymi z wydarzeniami rewolucji, w tym:
– Czy Wielka Rewolucja Rosyjska była nieunikniona i jaki miała wpływ na historię ХХ wieku?
– Dlaczego potencjalna „rewolucja samorządności” (jak ją określą niektórzy historycy), związana z próbą przejścia do wolności i samoorganizacji w różnych sferach indywidualnego i kolektywnego życia, skończyła się triumfem systemu despotycznego?
– Jakie były alternatywne scenariusze rozwoju rewolucji społecznej i dlaczego nie zostały zrealizowane?
– Czy „Trzecia rewolucja”, za którą opowiadali się anarchiści, miała szanse na zwycięstwo oraz jaką rolę w wydarzeniach rewolucyjnych odegrali ludowe ruchy powstańcze?
– Jakie są podstawowe lekcje Wielkiej Rewolucji Rosyjskiej dla ruchu anarchistycznego?
Uczestnicy Cztienij poruszyli w swych wystąpieniach szereg różnych tematów, związanych z rewolucją w Rosji: pozycja polityczna rosyjskich anarchistów w latach 1917-1918, historia terenu powstańczego w Prieltone w czasie wojny domowej (2), rola marynarki wojennej podczas powstania kronsztadzkiego, rozwój idei anarchouniwersalizmu przez braci Gordinów w latach 1917-1921 (3). Oprócz tego wygłoszono referaty dotyczące znanych postaci: Piotr Kropotkin i jego stosunek do rewolucji 1917 roku w Rosji, Aleksiej Borowoj i jego działalność w 1917 roku (4), myśliciel i rewolucjonista Jurij Paniebratcew (5). Maria Rachmaninowa przygotowała filozoficzne wystąpienie na temat możliwości istnienia subiektu rewolucyjnego po postmodernizmie.
W tym roku Cztienija zaczęły się od chwili ciszy upamiętniającej Andrieja Wiktorowicza Biriukowa, który niespodziewanie zmarł 27 kwietnia. Andriej Wiktorowicz przez długie lata gromadził i publikował w Internecie listy Piotra Aleksiejewicza Kropotkina, zbierał fragmenty tekstu drugiego tomu „Etyki” Kropotkina, które później zostały przez niego opublikowane, był jednym z największych specjalistów w kwestii spuścizny Piotra Aleksiejewicza (6). Wspomnieniami o Andrieju Wiktorowiczu podzielili się: historyk i bibliograf Paweł Talerow (7) oraz historyk, pracownik Domu – muzeum Kropotkina w Dmitrowie, Jan Prusski (8).
Praca konferencji nie ograniczała się wyłącznie do referatów i dyskusji na ich temat: w niedzielę z samego rana historyk, filozof i anarchista Piotr Riabow (9), oprowadził wycieczkę po Priamuchińskim parku, z kolei po południu w Muzeum Bakuninów w Priamuchinie odsłonięto popiersie Michaiła Bakunina. Autorem popiersia jest wolnościowy rzeźbiarz Ronald Miedwiediew, której wcześniej dla Muzeum w Dmitrowie wyrzeźbił popiersie Kropotkina. Na zakończenie pierwszego dnia konferencji uczestnicy organizowali wieczorek poetycki, po którym miało miejsce tradycyjne śpiewanie piosenek rewolucyjnych (10), wykonawcą których był historyk i anarchista Vadim Damjer (11).
W tym roku na Cztienijach było szczególnie dużo nowych uczestników, przeważnie młodzieży. Tradycyjnie, byli obecni anarchiści, badacze akademiccy historii anarchizmu, jak również osoby sympatyzujący z szerokim wachlarzem libertarnych idei oraz interesujący się filozofią ruchu anarchistycznego. Cztienija jak i w roku ubiegłym miały charakter międzynarodowy: Priamuchino odwiedzili malarz z Niemiec i dziennikarz z Serbii.
Swiatosław Sidorow
(tłumaczenie i przypisy Aleksander Łaniewski)
Przypisy:
(1) Wszystkie materiały konferencji ukazują się w zbiorach pokonferencyjnych, dotychczas wyszło 14 tomów;
(2) Teren wokół położonego na Nizinie Nadkaspijskiej w obwodzie wołgogradzkim, niedaleko granicy Rosji z Kazachstanem, jeziora Elton;
(3) Po polsku o anarchouniwersalistach, jak też innych nieklasycznych odłamach anarchizmu rosyjskiego można przeczytać w: Antoni A. Kamiński, „Nieklasyczne nurty rosyjskiej myśli anarchistycznej (1900–1930)” [w:] „Między reformą a rewolucją. Rosyjska myśl filozoficzna, polityczna i społeczna na przełomie XIX i XX wieku. Jagiellońskie Studia z Filozofii Rosyjskiej”, T. 7, Kraków 2004, s. 221-249;
(4) Aleksiej Borowoj (1875-1935) – jeden z najwybitniejszych rosyjskich teoretyków anarchizmu pierwszej połowy XX w., prawnik, filozof, ekonomista, dziennikarz, twórca anarchohumanizmu. Zmarł na zesłaniu. Jedyny jego tekst w języku polskim: A. Borowoj, „Antropodycea Michaiła Bakunina”, „Nowa Krytyka” 2013, nr. 30 s. 107-117;
(5) Jurij Panibratcew (1901-1937) – zapomniany obecnie działacz ukraińskiej partii socjalistów-rewolucjonistów maksymalistów, rozstrzelany podczas represji stalinowskich 27 sierpnia 1937 r. w Omsku;
(6) Materiały są dostępne na stronie A. W. Biriukowa: „Библиотека Андрея Бирюкова”, http://oldcancer.narod.ru/ (dostęp 1 VIII 2017);
(7) Historyk anarchizmu z Sankt Petersburga dwukrotnie uczestniczył w szczecińskiej konferencji naukowej „Z dziejów anarchizmu”. Zob. Paweł Talerow, „Zachodni liberałowie przeciw anarchizmowi Michaiła Bakunina”, [w:] „Studia z dziejów anarchizmu (2) W dwusetlecie urodzin Michaiła Bakunina”, pod red. R. Skryckiego, Szczecin 2016, s. 45-54;
(8) „Dom-muzeum P. A. Kropotkina w Dmitrowie”: http://www.dmmuseum.ru/dom-kropotkina.html; Muzeum otwarto 6 IX 2014 r.: „Открытие музея Кропоткина”, https://www.youtube.com/watch?v=Ic1_129A1rk (dostęp 1 VIII 2017);
(9) Piotr Władimirowicz Riabow (ur. 1969) – rosyjski anarchista, uczestnik Akcji Autonomicznej (Автономноe действиe), publicysta, doktor nauk filozoficznych, docent katedry filozofii Moskiewskiego Pedagogicznego Uniwersytetu Państwowego im. W.I. Lenina;
(10) Krótkie nagranie z 2016 r.: „Вадим Дамье поет протестные песни в Прямухино”, https://www.youtube.com/watch?v=84REN5DAU4w (dostęp 1 VIII 2017);
(11) Vadim Damjer (ur. 1959) – weteran ruchu anarchistycznego w Rosji, wykładowca, publicysta, profesor Instytutu Historii Rosyjskiej Akademii Nauk, aktywista Konfederacji Rewolucyjnych Anarchosyndykalistów (sekcja Międzynarodowego Stowarzyszenia Robotników).